De toename van de levensverwachting bij de geboorte is het resultaat van de op- en neergang van sterfte aan een groot aantal afzonderlijke ziekten. Dat zoveel ziekten een patroon van opkomst en neergang vertonen, berust op het feit dat zowel opkomst als neergang veelal een direct of indirect gevolg zijn van sociaaleconomische ontwikkelingen. Deze leiden enerzijds tot blootstelling aan nieuwe gezondheidsrisico’s, anderzijds tot meer mogelijkheden om gezondheidsrisico’s te bestrijden, in de vorm van publieke gezondheidszorg of medische zorg. Dit paradoxale verschijnsel wordt geïllustreerd aan de hand van historische Europese voorbeelden, waarbij vervolgens de vraag aan de orde komt hoe de Nederlandse ervaringen op dit vlak zich verhouden tot die van andere landen, in het bijzonder Zweden, dat al gedurende lange tijd een van de meest succesvolle landen is op het gebied van preventief gezondheidsbeleid. Alleen rond het midden van de twintigste eeuw streefde Nederland Zweden voorbij, in het bijzonder wat betreft het verlagen van de zuigelingensterfte, maar sindsdien is Nederland weer teruggezakt in een Europese ‘subtop’, onder meer door een weinig doortastend antirookbeleid. Dit wijst erop dat de publieke gezondheidszorg in Nederland beter moet kunnen door op zoek te gaan naar een succesformule die past bij de gezondheidsproblemen van de eenentwintigste eeuw.