De kloof in Duitsland en Nederland - Het is geen Nederlands verschijnsel, de zorg waarmee politici de afstand tot de burger bezien. Ook in Duitsland wordt de kloof gevoeld en ervaren, meer nog wellicht dan in Nederland. Zeker in het lokaal bestuur speelt dat een rol, blijkt uit de woorden van burgemeester Zieling van Duisburg en Wöltgens van Kerkrade. 'De meeste burgers willen een tevreden klant zijn van een gemeentelijke organisatie en de politiek is meer een stoorzender dan een instrument om die organisatie klantgerichter te maken.'